Pazo de Gontade

Extensión: 9,89 km²
Poboación: 687 habitantes

Os terreos situados no fértil val de Ardaña eran, antano, en boa parte propiedade dos señores do pazo dos Breixo, en Gontade, un dos máis antigos do concello. O pazo, que foi pasando de xeración en xeración, é hoxe en día unha casa labrega. Fíxate no escudo da fachada, no que están representadas varias das liñaxes nobres da zona, e mais no reloxo de sol do muro exterior. Moi preto da estrada que vai de Carballo a Compostela está a igrexa de Ardaña. Contrasta nela a combinación dos seus muros de pedra, de espírito barroco, co estilizado campanario de cor branca que data de mediados do século XX e que sorprende por ter sido construído nunha soa peza de formigón.

Igrexa de Santa María de Ardaña

Ao pé da igrexa encontrarás un fermoso cruceiro, un dos máis completos do concello. Destaca o realismo das imaxes do Cristo crucificado e da Virxe e, até hai pouco, aínda conservaba restos de cor.

Recomendámosche proseguir camiño até o alto da Peniqueira, cunha extensa vista de Carballo e das súas terras interiores. Alí crúzanse os límites das parroquias de Ardaña, Rus e Entrecruces. 

Cerca do vértice xeodésico está a mámoa da Peniqueira e, á beira, hai outra de grandes dimensións. Máis adiante atoparás un castro e, na súa croa, unha lousa cunha cruz e un V gravado. A cruz indica que este é o lugar onde se tocan as tres parroquias. O V, orientado cara a Artes, representa o poderío da familia Vilar de Francos.